به نقل از سایت: www.alikonline.ir
موضوع دكتر كارن خانلری در ارتباط با لزوم شناسائی رسمی نسل كشی ارمنيان:
هر ملتی که یک و نیم میلیون قربانی و 800 هزار نفر مهاجرت اجباری داشته باشد، به دنبال احقاق حق خود و مجازات عوامل این کشتار است کارن خانلری نماینده ارمنيان شمال کشور و عضو کمیسیون آموزش و تحقیقت مجلس شورای اسلامی است. در خصوص نگاه کلی مجلس و نمایندگان به موضوعات اقتصادی کشور، و برخی دغدغه های جامعه ارمنيان کشور خبرنگار سیاسی خبرگزاری برنا با وی گفتگویی انجام داده که در پی می خوانید:
- رهبری سال جدید را به نام اقتصاد و فرهنگ نامگذاری کرده اند، نگاه کلی مجلس و نمایندگان نسبت به موضوع اقتصادی کشور چگونه است؟
در رابطه با مجلس باید بگویم که از همان روزهایی که ما مشغول به تصویب بودجه سال 93 بودیم، مبانی اقتصاد مقاومتی را به صورت شفاهی و مکتوب از سوی مقام معظم رهبری دریافت کردیم. فکر می‌کنم مشخصاً در کمیسیون آموزش و تحقیقات که بنده نیز عضوی از آن هستم، سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی یکی از دغدغه های اصلی ماست و هر روز در جلسات خود برنامه ریزی کرده و آنها را می سنجیم. در واقع بررسی می کنیم تا مشخص شود تدوین قوانینی که انجام می دهیم، چقدر در این حیطه قرار می گیرند. بحث کاملا زیربنایی است و تمام مجلسی ها در تمامی کمیسیون ها به آن می پردازند.
- چه تفاوتی میان اقتصاد مقاومتی و ریاضتی وجود دارد؟
فکر می کنم بر خلاف آنچه که در برخی از محافل یا رسانه ها گفته می شود، اقتصاد مقاومتی به هیچ عنوان اقتصاد ریاضتی نیست. این یک اقتصاد فوق العاده نیست، بلکه یک راهبرد ملی است برای استقلال بیشتر. یعنی حتی اگر این بحث تحریم ها نیز وجود نداشت، مبانی اقتصاد مقاوتی یک راهبرد بود در جهت استقلال اقتصادی بیشتر.
به نظر بنده خیلی از این مبانی در سال های قبل هم بوده اند، اما به شکل پکیج و بسته منسجمی که به این شکل آمد، راه ما را برای چند سال آینده به صورت کاملاً مشخص، معلوم کرده است.
- دولت یازدهم برای ایجاد زمینه های تحقق اقتصاد مقاومتی چه توفیقاتی داشته است؟
مسئله تحریم موضوعی است که از بیرون به ما تحمیل شد و دولت یازدهم برای شکستن آن در تلاش است. این مسئله جنگ نرمی است که به صورت همه جانبه علیه کشور ما شروع شده و کلید خورده است و دستگاه دیپلماسی ما تلاش می کند که این مشکلات را از طریق مذاکره حل و فصل کند و باید بگویم که دکتر ظریف و تیم مذاکره کننده ایرانی به صورت کاملاً موفق عمل کرده اند و در مذاکرات ژنو حداکثر کاری را که می توانستند، به صورت مطلوب انجام دادند.
باید در ادامه خاطر نشان کنم که این موردی است که به همه ما مربوط می شود و فقط قوه مجریه مسئول اینها نیست. بلکه این یک حرکت راهبردی ملی است و طبیعتاً مخالفانی هم می تواند داشته باشد. منتها این مخالفت باید در مجلس و در حوزه تقنینی ظاهر شده و کار کند. باید ما بتوانیم انتقاداتی کنیم، در مقابل توضیحاتی را بشنویم و راهکار هایی را ارائه دهیم. اگر این اپوزیسیون در مجلس شکل نگیرد، در کوچه، بازار و در رسانه ها شکل خواهد گرفت که این نه مطلوب دولت، نه ملت و نه... نخواهد بود.
به فرض درباره یارانه ها می توانید حرکت مخالفین را تصور کنید که در کوچه و بازار و یا در مطبوعات راه بیفتد. این موضوع یک موضوع ملی و راهبردی است و نباید اپوزیسیون آن جز در مراجع خاص و رسمی در جای دیگری شکل بگیرد؛ چرا که اقتصاد مقاوتی اپوزیسیون خاص خود را می طلبد و به نظر بنده بهترین محل مجلس است و مفاد این پروتوکل ها باید در مجلس یک به یک مورد بررسی قرار بگیرد تا اشتباهات و نقاط ضعف آن شناسایی و مرتفع شوند؛ چرا که اگر این مسائل از مجلس خارج شوند، مشکلاتی را به وجود خواهند آورد.
باید تاکید کنم که نمی توان گفت که دولت در این باره موفق بوده و یا شکست خورده است، بلکه عملکرد دولت مجموعه ای از این موفقیت ها و عدم موفقیت ها بوده است.
برای مثال بحث سبد کالا را یک حرکت ناموفق می دانم که رئیس جمهوری کشورمان با عذرخواهی از ملت، شعور بالا و در واقع فرهنگ بالای سیاسی خود را نشان دادند.
- به نظر این روحیه نشان از اخلاق سیاسی رئيس جمهوری دارد؛ چیزی که متاسفانه کمتر در دنیای سیاست رعایت می شود.
بنده امام راحل را به خاطر می آورم که ایشان زمانی که در رژیم شاه در زندان و تحت بازداشت بودند، یکی از تیمسارهای تراز اول ساواک به امام گفته بودند که بهتر است امام از سیاست به دور باشد، چرا که سیاست پدرسوخته بازی دارد. امام خمینی در جواب گفته بودند: «از این سیاستی که شما تدوین کرده اید ما همیشه به دور بوده و هستیم».
در واقع باید گفت که سیاست در جمهوری اسلامی باید همیشه از آن نوع خاصی سیاست که در آن اخلاق وجود ندارد، به دور باشد. سیاستمداران ما با تبعیت از امام راحل سعی کنند اخلاق سیاسی را رعایت کنند.
در برخورد با مسئله مذاکرات هسته ای شاهد بودیم که برخی از نمایندگان منافع شخصی و جناحی خود را به مسائل ملی ارجح می دانند. نظرتان در این مورد چیست؟
بنده خیلی موافق این موضوع نیستم و می خواهم بگویم که در بحث ژنو هیچ جناحی از مجلس به دنبال منافع خود نبوده اند و اگر گاهی از سوی برخی افراد انتقاداتی شده، نهایتاً دغدغه ملی دارند.
به خاطر دارم که آقای حداد در سخنان خود ایراداتی را از موضوع مذاکرات گرفتند که به خاطر دارم که آقای ظریف پس از ایشان در سخنرانی اعلام کردند که بسیاری از سخنان و انتقادات آقای حداد عادل را می پذیرند.
- بله انتقاد صحیح را همه می پسندند. اما موضوع دلسوزی و راه نشان دادن با سنگ اندازی و کوبیدن به ناحق و ندیده گرفتن تلاش های دولت در مدت زمان کوتاه کاری خود فرق دارد. چرا متاسفانه این دو از یکدیگر تفکیک نشده و اخلاق و ادب در ادبیات سیاسی سیاستمردان ما در مخالفت با دولت یازدهم رعایت نمی شود؟
اینگونه عملکردهای اشتباه را نمی توان به حساب جناح یا گروه خاصی گذاشت، بلکه این بر عهده خود اشخاص است که لحن صحبت آنها خشن و دور از ادب است اما برخی از دوستان نماینده لحن بدی را در مورد اتفاقات و وقایع سیاسی به کار می برند.
- خیلی وقت ها مباحثی عنوان می شوند که بیشتر شبیه به حاشیه سازی اند تا رسیدگی به مشکلات کشور. چرا برخی از نمایندگان و سیاستمداران سلایق شخصی خود را با نام گروه یا حزب عنوان می کنند؟
این گونه موضوعات یک بحث زیر بنایی اند. ما می توانیم سلیقه های خاص خود را جدای از کار داشته و اعمال نظر کنیم، اما زمانی که کسی در مقام نماینده ملت است، باید از این اظهار نظرها و بحث های سلیقه ای تا حد زیادی به دور بوده و از حاشیه سازی و اعمال نظر شخصی و دخیل کردن آن در امور مهم کشور و جامعه بپرهیزد، بلکه باید با پایبندی و رعایت قوانین به انجام امور کشور پرداخته شود.
- اما عده ای در مجلس حضور دارند که اخلاق را نادیده می گیرند.
سفارش من به این دوستان این است که نظرات شخصی خود را برای زمانی بیرون از مجلس و نه به عنوان نماینده یک ملت، بلکه در فضای غیر کاری خود عنوان کنند.
من خودم زمانی که دوره کاری خود را در مجلس تمام کردم، می‌توانم اظهارنظر کنم. هر چند تاکید دارم که باید رعایت اخلاق و اصول انسانی در نظر گرفته شود، اما متاسفانه شاهد هستیم که برخی از نمایندگان احساسات شخصی خود را در نطق ها و گفته های خود در زمان کار در مجلس دخیل می کنند و یا گاهی از سر احساس و به دور از منطق تهمت های سنگینی به مقامات می زنند. برای مثال مقایسه ژنو با ترکمن چای یکی از آن اشتباهات محرز و معلوم از سوی برخی از نمایندگان بود. ما به هیچ عنوان اجازه نداریم چنین مقایسه ای را انجام دهیم.
- آقای خانلری، با توجه به این صحبت ها و با در نظر گرفتن عمر کوتاه دولت دکتر روحانی، چرا اینقدر با وی و دولت یازدهم مخالفت می شود؟ و بگم بگم هایی که میراث دولت احمدی نژاد و گذشته بود، همچنان در ادبیات سیاسی سیاسیون ما به چشم می خورد. شاید فقط شکل آن عوض شده است، اما کماکان تکرار می شود. چه در مجلس و چه خارج از مجلس. چرا به جای انتقاد منصفانه برخی افراد در پی تخریب دولت هستند؟
خیلی از حرکت هایی که دولت آقای روحانی انجام داده است، در مجلس رای مثبت دریافت کرده اند و کابینه دولت نیز از فیلتر مجلس عبور کرده اند. در این میان برخی از نمایندگان که در مجلس مخالفت خود را اعلام می کنند، باید دقت کنند که افراط و تفریط در سخنان و عملکردشان علیه دولت انجام نشود و با در نظر گرفتن منافع ملی و در چارچوب قانون و به دور از احساس و عقاید شخصی اظهارنظر کنند.
- این گونه نگاه ها چقدر در مجلس خریدار دارد؟
به فرض اگر بخواهیم اظهار نظرهای عجیب و مقایسه مذاکرات ژنو با ترکمن چای را بگوییم؛ طرفداران این گونه موضوعات در مجلس از انگشتان دست نیز کمتراند.
- آقای خانلری، مسئولین سیاسی کشور ما به عنوان کسانی که مورد رصد افکار عمومی بوده و به عنوان الگو در جامعه عمل می کنند، در واقع چقدر موضوع اخلاق و شئون اخلاقی را در کارها و رفتارهای خود رعایت می کنند؟
نمی توان در این مورد اظهارنظر قطعی کرد و آمار داد، اما باید سعی کنیم که سیاست کاری ما توام با اخلاق بوده و این منش سیاسی سعی شود در مجلس، دولت و تمام نظام و به تبع آن در جامعه رعایت شود؛ چرا که ما ایرانی بوده و دارای فرهنگی غنی هستیم و در این میان آموزه های مذهبی به ما اجازه عملکردی خارج از چارچوب اخلاق را نمی دهند.
بنده مسلمان نیستم، اما تا حد زیادی به این آموزه ها واقف هستم. اینها همه ما را موظف می کنند که اخلاقی باشیم. خوشبختانه در دولت یازدهم ما شاهد رعایت اخلاق سیاسی هستیم و مسئولین تراز اول ما با در نظر گرفتن اخلاقیات کار می کنند. در این میان موضوع رعایت نکردن حقوق بشر و در واقع به این بهانه زیر سوال بردن مذاکرات از سوی مخالفان این امر کاملاً ناجوانمردانه و به دور از انصاف است. من نشست هایی را قبل از تعطیلات با آقای احمد شهید در ژنو که در واقع گزارشگر مستقیم حقوق بشر در ایران است، داشته‌ام و این مسائل را با وی در میان گذاشته ام. باید بگویم که در پس پرده یک عناد ایدئولوژیک نهفته است. شاید مولفه ای که قبلاً کمتر مشهود بود و هر چه مذاکره کنندگان ما موفق تر عمل می کنند، این فشارها بیشتر می شوند، اما در پایان باز هم تاکید می کنم که جای این مخالفت ها در مجلس و با رعایت قانون است، نه در کوچه و خیابان.
- شما به عنوان نماینده شهروندان ارمنی کشور وضعیت حقوق بشر در ایران را چگونه ارزیابی می کنید؟
یکی از مسائل مهمی که علیه ما زیاد مورد استفاده قرار می گیرد، موضوع حقوق بشر است. به فرض بیانیه ای که در اواخر علیه جمهوری اسلامی ایران مطرح شد و با ناشی گری حرف دل خود را زده و موضوعات سیاست خارجی ما را در کنار موضوع حقوق بشر قرار داده بودند. دول غربی از موضوعات حقوق بشر همیشه سعی می کنند به صورت بالانس علیه ما استفاده کنند، در حالیکه در ایران برای مثال حقوق اقلیت ها به خوبی رعایت می شوند؛ چرا که این یک موضوع اخلاقی و انسانی است و آموزه هایی را که از امامان شیعیان به یادگار مانده استفاده می کنیم.
من در پایان می خواهم به معاهده ای اشاره کنم که میان امیر المومنین علی (ع) و نصارای آن زمان نوشته شده و در حال حاضر در یکی از موزه های اصفهان نگهداری می شود و در مورد آزادی است که به مسیحیان آن دوره از سوی امام اول شیعیان داده می شود که این خود مصداق بارز رعایت حقوق بشر در آن دوره بوده است.
ایران وارث این آموزه هاست و دولت و ملت ایران سالیان سال با این منش با ارمنيان و اقلیت ها رفتار کرده اند. اتفاقا ارمنيان به واسطه حاکم بودن اخلاق در ایران، به این کشور پناه آورده اند. ما در حال حاضر در تمام دنیا شاهد فجایع انسانی هستیم که در طول 800 سال گذشته در ایران چنین مسائلی ديده نشده است.
- به مباحث حقوق بشری و اقلیت ها اشاره کردید. به عنوان نماینده ارمنيان کشور چه مطالباتی را برای موکلین خود پیگیری می کنید؟
اولین مطالبه ای که من فکر می کنم در این زمینه بسیار مهم است، این است که این موضوع شناسایی بین المللی شود و مسئول آن که دولت فعلی ترکیه است، به مجازات برسد.
- چرا به این سرعت این مسئله غیر داخلی را مطرح کردید؟
چون این دولت می تواند باز هم دچار این فاجعه شود. خیلی از کشورهایی که شاهد چنین فجایعی در خود بودند و بعد از آن مسئولیت حقوقی آن را به عهده گرفته اند، باعث شده که این دولت دیگر دست به چنین کاری نزند و می توان گفت که این خود یک عامل پیشگیرانه است. ما می بینیم که سیاست های دولت ترکیه در حال حاضر مربوط به ارمنيان نيستند، اما شاهد بودیم که این دولت در 3 یا 4 سال گذشته چه رفتاری را در قبال سوریه داشتند که حتی چندین سازمان تروریستی را مستقیماً مورد حمایت مالی، معنوی، لجستیکی و نظامی خود قرار دادند.
- این وارد کردن اتهام به یک کشور همسایه مهم نیست؟
علناً در کارهای داخلی کشورهای دیگر دخالت کردن مسائلی است که در اثر عدم مجازات و فجایع انسانی به وجود می آید. امروز یک سری از دولت های منطقه و در واقع کشورهای اروپایی با دخالت های مستقیم و غیرمستقیم خود در مسائل سوریه دست به وجود آوردن فجایع انسانی زده اند که همه ناشی از این داستان است که متاسفانه در دنیا برای فجایع انسانی عوامل بازدارنده یا مجازات خیلی کم اجرا شده اند.
البته اين را هم بايد گفت، كه دولت اسرائیل کشتارهایی را درباره فلسطینی ها انجام داده و مجازات نشده است. این بدان معناست که فردا هم می تواند این کار را انجام دهد. این مسئله فقط مرتبط با ترکیه نیست، بلکه متعلق به تمام دولتهاست. دغدغه ما ارمنيان ایران از این بابت هم هست. ما دغدغه فرامنطقه ای و بین المللی هم داریم.
امروز این مسئله نسل‌کشی که عوامل و دلایل آن کاملاً به لحاظ تاریخی مشخص است، 22 کشور جهان این واقعیت را رسماً شناسایی کرده و محکوم کرده اند. حتی در برخی کشورها مانند بلژیک و سوئیس قوانینی هم وجود دارند که اگر کسی نسل کشی ارامنه را تحت سوال قرار دهد، به صورت کیفری مورد مجازات قرار خواهد گرفت.
- چقدر به این قوانین عمل شده است؟
خیلی کم؛ اما باید تاکید کنم که وجود این قوانین و مجازات ها می توانند بازدارنده باشند. البته تاکید می کنم تا حدودی. به فرض مثال اگر حکومت آلمان باز هم بر اثر یک اشتباه تاریخی دیگر به دست نازیها بیافتد، ممکن است دوباره همان فجایع تکرار شوند. امروز با توجه به محکومیت های هلوکاست و قوانینی از این دست باعث می شود که نئونازی ها در آلمان نتوانند به موفقیت های سیاسی برسند و این خوب است؛ چرا که اگر اینگونه نباشد شاید ما در عرصه اروپا شاهد یک جنگ جهانی دیگر شویم. یا مثلاً زمانی که نخست وزیر ژاپن از چینی‌ها عذرخواهی می کند و می گوید ما کشتار دوران جنگ جهانی دوم را شناسایی و محکوم می کنیم و مسئولیت آن را تقبل می کنیم، این خود یک عامل بازدارنده بوده وبرای ژاپن شانس اینکه دوباره آن فجایع انسانی را تکرار کند، خیلی کمتر خواهد شد. اما متاسفانه هستند کشورهایی که مسئولیت این کار را تقبل نکرده اند. یکی از این کشورها ترکیه است که نه تنها آن را نمی پذیرد، بلکه آن را انکار می کند.
البته در روز 23 آوریل همین سال اردوغان نخست وزیر ترکیه در یک اقدام شجاعانه و جسورانه هر چند مسائل نسل‌کشی را بیان نکرد، اما در مورد بازمندگان فجایع 1915 همدردی کرده و به آنها تسلیت گفت. این نشانگر خیلی چیزهاست، نشانگر اینکه این واقعیت اتفاق افتاده است و پیشینیان اردوغان که می گفتند اصلاً چنین چیزی اتفاق نیفتاده است و یا حتی عکس آن اتفاق افتاده است. الان این سخنان اردوغان موید این است که این اتفاق افتاده، منتها اینکه بگویند نسل‌کشی بوده، خیلی زود است که ما انتظار داشته باشیم اردوغان در اولین بیانات خود به این موضوع اعتراف کند، اما باید بگویم که این اقدام اولین و شجاعانه ترین اقدام در این باره در طول 100 سال گذشته و اولین گام مثبت در این مورد برای بازماندگان این فجایع بوده است.
باید بگویم که در گذشته و در سال 1926 و 1928 دو بار بنیانگذار جمهوری ترکیه مصطفی کمال یا همان آتاترک معروف به این مسائل اشاره کرده و حتی تعداد کشته شدگان را نیز عنوان کرده است که در جنگ جهانی اول حکومت عثمانی حدود 800 هزار ارمنی را به قتل رسانده و تعداد زیادی را مجبور به کوچ اجباری کرده است. این سخنان آتاترک یک بار در یک مصاحبه ای با لوس انجلس گرامینر و یک بار نیز در یک جزوه ای منتشر شده از سوی ستاد ارتش مشترک ارتش ترکیه آمده است. منتها بر خلاف امروز، زمانی که آتاترک این مسائل را عنوان کرد، هنوز واژه نسل کشی و قوانین نسل کشی تصویب نشده بود.
قوانین نسل کشی در سال 1948 بعد از جنگ جهانی دوم توسط سازمان ملل تدوین شدند پس از تدوین کنوانسیون نسل کشی در این سال دولت ترکیه هیچ گاه این واقعیت را نپدیرفت.
- واکنش در فضای داخلی ترکیه نسبت به اظهارات اردوغان چگونه بود؟
این اولین باری بود که باید گفت به صورت کاملاً تلویحی و بی رنگ این مسئله را آقای اردوغان مطرح کرد و من فکر می کنم این یک سونداژی است برای صدمین سال این مسئله که در سال آینده باید برگزار شود. این موضوع به صورت یک سونداژ مطرح شد تا ببینند که گروه های داخلی در ترکیه چگونه در این باره موضع گیری خواهند کرد. باید بگویم که موضع گیری احزاب در این باره بسیار جالب توجه است. حزب سنتی ترکیه موسوم به (ج ح پ) حزب خلق مردمی ترکیه که در واقع همان حزب تاسیس شده توسط کمال آتاترک است، این موضع‌گیری اردوغان را تا حدی مورد تایید قرار دادند.
احزاب راست افراطی مثل حزب (م ح پ) معروف به گرگ های خاکستری در این مورد واکنش کاملاً منفی از خود نشان داده اند، اما فکر می کنم اذهان عمومی مردم در ترکیه به این بحث توجه کافی نشان داده و دیر یا زود از دولت خواهند خواست که این مسئله را مورد شناسایی قرار دهد. تعداد زیادی از موکلین بنده که نزد من می آیند، همین دغدغه را داشته و پیگیر به نتیجه رساندن این موضوع هستند.
- در حوزه های دانشگاهی و تحقیقی چه دیدگاهی نسبت به این موضوع وجود دارد؟
یکی از مسائلی که واقعاً در این رابطه مسرت بخش است، وجود تعداد زیادی از مورخین و روشنفکران ترکیه است که در این رابطه اظهار نظر کرده و حتی تعدادی از آنها زندانی نیز شده اند. در این میان می‌توان آقای هاکین بیرداک رئيس کمیته حقوق بشر ترکیه را یاد کرد که چندین بار به خاطر شناسایی نسل‌کشی ارمنيان در سال 1915 دادگاهی و حتی زندانی نیز شده است. شاید بهتر باشد اینگونه تعبیر کنم که در سه، چهار سال گذشته نوعی ماراتن میان روشنفکران و ترکیه در این زمینه به وجود آمد که حتی شاهد عذرخواهی تعدادی از آنها از بازماندگان این فاجعه انسانی بودیم. این بحث یک بحث وجدان بشری است و بر خلاف اینکه بعضی وقت ها گفته می شود که موضوع دشمنی قومی و.... است، من اعتقادی به این نظر نداشته و می گویم که این فقط یک فاجعه انسانی است ولاغیر و حتی وجود تعداد زیادی از افراد متفکر ترک در این زمینه نشان دهنده همین است که این مسئله ابتدا از دیدگاه انسانی مورد اهمیت است.
- این موضوع از سوی سازمان ملل شناسایی شده است؟
بله شناسایی شده است.
- در جمهوری اسلامی ایران چطور؟
این یکی از بحث های بسیار جالب است که می خواستم به آن اشاره کنم. درباره آمریکا هیچ گاه به کارگیری بمب اتمی محکوم نشده است و این کشور این خطر را مانند پتانسیلی همواره در خود دارد که بتواند دوباره این کار را در حق دیگر کشورها انجام دهد. مشخصاً درباره ایران اولین موردی که می توانم به آن اشاره کنم در مورد امام راحل است که ایشان در سال 57 اولین بار در این مورد سخن گفتند و زمانی که از ایشان پرسیده شد که در مورد کشتارهای 1915 چه موضع گیری دارید؟ وی اشاره کردند به بیانات تطبیقی میان ایران و عثمانی و نتیجه گیری کردند که ایران کشوری نیست که در آنجا برای ارمنيان قتل عامی صورت بگیرد و آن فجایعی که در ترکیه اتفاق افتاده اند، قطعاً در ایران اتفاق نخواهند افتاد و ارمنيان ایران می توانند با امنیت و آرامش زندگی کنند. این سخنان یک واقعیت تاریخی است. از جمله موضع گیری هایی که به صورت رسمی علیه کشتار ارمنيان در ترکیه از سوی دولت ایران انجام شده است، می توان سخنان سید محمد خاتمی را در یک دیدار رسمی از ارمنستان و دیدار از مزار شهدا و قربانیان نسل کشی ارمنيان نام برد یا آقای احمدی نژاد که دو بار بلافاصله پس از انتخاب وی به عنوان رئيس جمهور در یک محفل سیاسی این موضوع را عنوان کرده و نسل کشی در هر جای دنیا و به هر بهانه ای چه ارمنی و ... را محکوم کرد. یک بار نیز در سال 1389 توسط معاونت ریاست جمهوری ایران این موضوع مورد شناسایی قرار گرفته و با عبارت های بسیار دقیق تاریخی نسل کشی بیش از یک ميلیون نفر از ارمنیان در ترکیه را محکوم کردند.
- پس این موضوع به صورت رسمی شناسایی نشده است؟
موضع رسمی به این شکل که شما می گویید خیر. یک بار نیز سال گذشته آقای ابوترابی فرد در این زمینه اظهار نظر کردند به این شکل که این فاجعه انسانی را شناسایی و آن را محکوم کردند.
- هدف شما از اینکه این موضوع مورد شناسایی قرار بگیرد، چیست؟
هدف مجازات است. هر ملتی که یک و نیم میلیون قربانی و 800 هزار نفر مهاجرت اجباری داشته باشد، به دنبال احقاق حق خود و مجازات عوامل این کشتار است.
- مجازات کسانی که 100 سال قبل این کار را کرده اند؟
حتی اگر 200 سال قبل این فاجعه رخ داده باشد عوامل و مسئولین آن باید مجازات شده و غرامت بپردازند. وقتی ترکیه خود را وارث امپراتوری عثمانی می داند، باید مسئول و پاسخگوی تمامی عملکردهای گذشتگان خود باشد. مادامی که وی مسئول است و خود را وارث حقوقی عثمانی می داند، باید پاسخگو باشد. ما غرامت می خواهیم.
- این مایی که می فرمایید در قالب چه شناسنامه ای است؟ ارمنيان شهروند جمهوری اسلامی ایران؛ یا ارمنيان نقاط دیگر را هم شامل می شود؟
باید بگویم که شما سوال بسیار به جایی مطرح كرديد، باید بگویم که ارمنيان یک ملت اند که به دلایل تاریخی فراوان امروزه در حدود 70 کشور دنیا پراکنده شده اند. یکی از دلایل مهم این پراکندگی همان نسل کشی است. تعداد بسیاری از ارمنيان ایران از بازماندگان همان نسل کشی هستند و قسمت بزرگی از ارمنيانی که مجبور به کوچ اجباری شدند، به اجبار به ایران آمدند. این ملت و قوم بزرگ در قالب یک قوم مورد نسل کشی قرار گرفته اند. امروز تمام ملت ارمنی در قبال این نسل کشی خود را قربانی می داند. این یک مای کلی است و شامل حال ارمنيان در سراسر دنیا می شود.
- حتی اگر این فاجعه به صورت روشن از سوی ایران شناسایی شود، برای گرفتن غرامت اگر بخواهید از مجامع بین المللی اقدامی کنید، آیا این ممکن خواهد بود؟
خیر این پیامد حقوقی ندارد. شناسایی این مسئله زمانی پیامد حقوقی خواهد داشت که دولت ترکیه این را پذیرفته و بگوید که نیاکان من در صد سال گذشته چنین اقدامی را انجام داده اند و مشمول کنوانسیون 1948 سازمان ملل متحد هستند و باید غرامت و خسارت بپردازند.
گفتگو: معصومه غفاری