به نقل از سایت: www.iras.ir
اردوغان در سیاست منطقه ای خود، عربستان سعودی و قطر را متحد خود می داند.
برای اولین بار در ترکیه انتخابات ریاست جمهوری با رای مستقیم مردم بر گزار شد. در این انتخابات 74،12 درصد از 55 میلیون و 189 هزار رای دهنده در انتخابات شرکت کردند. تعداد رای دهندگان 40 میلیون و 9060868 نفر بود. رجب طیب اردوغان، نخست وزیر پیشین با کسب 51،79 درصد و معادل 21 میلیون 185262 آرا، به عنوان رئیس جمهور منتخب شد. اردوغان از همه امکانات دولتی در انتخابات استفاده کرده و اصول دمکراسی و مساوات و عدالت را در روند انتخابات ریاست جمهوری رعایت نکرد؛ بدین سبب در بین اقشار اجتماعی مختلف اعتماد و اعتبار خود را از دست داد.
سیاست داخلی
اردوغان می‌گوید حزب عدالت و توسعه نماینده «ترکیه نوین و جدید» است. در ترکیه جدید، زبان ها، قومیت ها، نژادها، فرهنگ ها و اعتقادات انکار نخواهد شد. حقوق زنان و بخصوص حق تحصیل و استخدام زنان تامین و حفظ خواهد شد. ظلم و ستم ناشی از ممنوع بودن روسری در دانشگاه ها و دوایر دولتی به پایان رسیده است و در آینده بازگشت به ظلمی در این خصوص نخواهد بود. رجب طیب اردوغان در سیاست داخلی برای کسب حمایت توده مردم و به خصوص اهل سنت این کشور بر سیاست مذهب گرائی و عثمانی گرائی تاکید و خود را اهل سنت نامید. اردوغان همچنین پل سوم تنگه استانبول را سلطان یاوز سلیم نام نهاد؛ در حالیکه علویان و شیعیان ترکیه «یاوز سلیم» را قاتل و جنایتکار علویان می‌دانند. اردغان علاوه بر آن با سو استفاده از اصل «تقیه» به توهین و تحقیر علویان و شیعیان پرداخت. احمد داود اوغلو، نخست وزیر موقت ترکیه نیز اعلام کرد کسانی که با عثمانی و عثمانیگری به مخالفت بپردازند بشدت مقابله خواهد شد. زبان و ادبیات و خط عثمانی بایست احیا شود.
رجب طیب اردوغان از یکسو خود را مخالف «ملی گرائی قومی و نژادی -Etnik milliyetçilik »، «ملی گرائی دینی - Dinsel Milliyetçilik» و «ملی گرائی منطقه ای - Bölgesel Milliyetçilik» معرفی می کند ولی در تبلیغات حزبی و انتخاباتی بر «ملی گرائی ترک» در سیاست داخلی و کشورهای همسایه تاکید می‌ورزد. چنانکه حمایت و دفاع از حقوق ترک ها و ترکمنان سوریه و عراق را در اولویت سیاست داخلی و به تبع آن در سیاست منطقه‌ای خود قرار داده است. اردوغان بر ملی گرائی ترکی و عثمانی گرائی نوین تاکید میکند؛ وی خود را وارث سلجوقیان و عثمانی و رهبر مناطق تحت حاکمیت عثمانی می‌داند. به عبارت دیگر اردوغان تلاش میکند که به احساسات ملی گرائی ترک-عثمانی دامن زده و از آن بهره برداری کند و نفوذ ترکیه را در جغرافیای سیاسی سابق عثمانی احیا و گسترش دهد.
مطالبات علویان ترکیه
علویان که خود را پیرو اهل بیت رسول الله می دانند، خواهان تامین حقوق و آزادی های اساسی از جمله اعتقادات خود هستند. علویان خواهان به رسمیت شناختن موجودیت اجتماعی و سیاسی، انحلال ریاست سازمان امور دیانت به عنوان مفتی دولتی مذهب حنفی، حذف دروس دینی اجباری در مدارس و آزادی تدریس اعتقادات علوی-شیعه، به رسمیت شناختن «خانه جم» بعنوان مرکز عبادی و تجمع خود، توقف تبلیغ یکجانبه اعتقادات اهل سنت از طریق رادیو و تلویزیون دولتی ترکیه و خودداری از تحقیر و توهین به علویان از رسانه‌ها هستند. علویان همچنین خواهان توقف سیاست اجرائی علوی گری دولت محور و برقراری عدالت و مساوات بین اقشار اجتماعی با اعتقادات مختلف هستند. حکومت حزب عدالت و توسعه نیز برای تامین مطالبات علویان چند اجلاس مشترک با رهبران سیاسی و فکری علوی برگزار کرده است. ولی اردوغان آنها را به جدی نبودن برای حل مسئله علویان متهم کرده است؛ ولی تاکید کرده که اجلاس مشترک ادامه یابد. اردوغان همچنین مخالف انحلال سازمان امور دیانت و به رسمیت شناختن خانه جم بعنوان مرکز عبادت علویان بوده و مسجد را مرکز عبادی مشترک می‌داند.
حل مسئله کردی
یکی از مسائل مبتلا به سیاست داخلی ترکیه مسئله کردی است. اردوغان موجودیت کردها را به رسمیت شناخته و حکومت حزب عدالت و توسعه طرح «گشایش دمکراتیک» برای حل مسئله کردی را مطرح ساخته است ولی محتوای آن معلوم نیست. اردوغان و داود اوغلو مدعی «ملی بودن» این طرح هستند و با سران «پ.ک.ک» از سال 2005 تا کنون به مذاکرات پنهان و آشکار خود ادامه می‌دهند. آمریکا و اتحادیه اروپا از ترکیه درخواست کرده اند که مسئله کردی با مذاکره با رهبران کرد و عبدالله اوجالان حل شود. اتحادیه اروپا در گزارش های خود درباره روند اصلاحات اروپایی در ترکیه از لزوم حل مسئله کردی سخن گفته است. پ.ک.ک و گروه های سیاسی و احزاب وابسته بدان از لزوم به رسمیت شناختن هویت ملی کردها در متن قانون اساسی جدید و اعطای حق خودمختاری دمکراتیک در مناطق کرد نشین بر اساس سر فصل 22 مذاکرات برای عضویت «سیاست منطقه ای و هماهنگی ابزارهای ساختاری» هستند و بر اساس آن خواهان حق تاسیس سازمان پلیس «محلی-آسایش» تحت کنترل حکومت محلی کرد و مجلس ایالتی و حکومت ایالتی هستند. اردوغان نیز اعلام کرده است که این اصل 22 «سیاست منطقه‌ای و هماهنگی ابزارهای ساختاری» را اجرا خواهد کرد. لذا بایست درگیری مسلحانه پ.ک.ک. متوقف و پ.ک.ک. خلع سلاح شود. اردوغان از یک سو پ.ک.ک. را تروریست می نامد و از سوی دیگر به مذاکراتش با پ.ک.ک. ادامه می دهد. علاوه بر آن تلاش می کند که نفوذ سیاسی و اجتماعی مسعود بارزانی را در مناطق کرد نشین تقویت و بهره برداری کند.
اردوغان بعنوان رئیس جمهور باید سیاست بی طرفی در قبال احزاب و اقشار اجتماعی را دنبال کند ولی مانند رئیس حزب و نخست وزیر به مقابله با احزاب سیاسی مخالف ادامه می دهد.
رجب طیب اردوغان، صلاحیت ها و وظایف رئیس جمهوری مندرج در قانون اساسی را مانع پیشرفت و دست یابی دولت ترکیه به برنامه استراتژیک 2023 می داند. لذا تاکید کرده است: «که بعد از نتایج آراء انتخابات مجلس در 7ژوئن 2015 تدوین قانون اساسی جدید آغاز و نظام ریاست جمهوری دو حزبی در ترکیه برقرار خواهد شد. در نظام ریاست جمهوری، پست نخست وزیری حذف خواهد شد و صلاحیت و وظایف استانداران و ادارات استانی و محلی در نظام ریاست جمهوری افزایش خواهد یافت. رئیس جمهور قدرتمند و مجلس قدرتمند و ادارات محلی قدرتمند براساس «سنت دولت» با قدمت تاریخی کشور و طبق نیازهای ملت ترکیه برقرار خواهد شد. ترک ها قبلا نظام ریاستی داشتند، نظام ریاست جمهوری خاص ترک وجود دارد . تغییر نظام دولتی به معنی حفظ و بقا جمهوری ترکیه است».
اردوغان صلاحیت و وظایف «سازمان اطلاعات ملی ترکیه – MİT» را گسترش داده و بدان مصونیت فوق العاده ای بخشیده است. علاوه بر آن، «قانون امنیت داخلی ترکیه» را تصویب و اجرا خواهد کرد. بر اساس آن استانداران بر عملیات نظامی و پلیس و امنیتی نظارت و دستورات لازم را صادر خواهند کرد. احزاب مخالف این نوع اقدامات را زمینه ساز دیکتاتوری فردی و تک حزبی در ترکیه می دانند.
احمد داود اوغلو نخست وزیر موقت ترکیه نیز از برقراری نظام ریاست جمهوری مورد نظر اردوغان حمایت و تاکید کرده است که: «قانون امنیت داخلی ترکیه» در هر شرایطی تصویب و اجراء خواهد شد . این یک پروژه ملی لازم الاجرا است. «لایحه قانون امنیت داخلی ترکیه» مواد قانون وظایف و صلاحیت های پلیس، قانون وظایف و مسئولیت های فرماندهی کل ژاندارمری، قانون خدمات جمعیتی و برخی قوانین و مصوبات در حکم قانون را اصلاح خواهد کرد.
سیاست خارجی
ترکیه در سیاست خارجی خود در محور غرب قرار دارد. رجب طیب اردوغان در دوران نخست وزیری خود در دوره جورج بوش ریاست همزمان «طرح خاورمیانه بزرگ» را بر عهده گرفت. در دوره ریاست جمهوری باراک اوباما نیز «مدل مشارکتی» و «مشارکت استراتژیک» با آمریکا را در پیش گرفت. ترکیه در دوره حکومت حزب عدالت و توسعه، عضویت کامل در اتحادیه اروپا را بعنوان سیاست استراتژیک خود اعلام کرده است. اردوغان و حکومت داود اوغلو تاکید کرده اند که حتی اگر اتحادیه اروپا مذاکرات برای عضویت ترکیه را بار دیگر آغاز و تکمیل نکند، ترکیه 33 سرفصل اصلاحات اروپائی را تکمیل و اجرا کرده و به راه خود ادامه خواهد داد.
ترکیه اردوغان همچنین نه تنها بر ادامه عضویت در ناتو تاکید می ورزد، بلکه از توسعه ناتو به کشورهای خلیج فارس و بالتیک و بالکان در چارچوب «مشارکت برای صلح ناتو و یا عضویت در ناتو» حمایت و تلاش می کند. اردوغان حمایت خود از همکاری رژیم اسرائیل با ناتو را نیز اعلام کرده است. ترکیه در عملیات ناتو در کشورهای افغانستان و کشورهای افریقائی نیز شرکت کرده است. ترکیه ظاهرا با اسرائیل در سطح سیاسی اختلاف نظر دارد ولی به همکاری خود با اسرائیل در بخش تجاری، اقتصادی، نظامی، توریسم ادامه می دهد. چنانکه آیکوت اردوغدو نماینده مجلس از حزب جمهوری خلق اعلام کرد، رجب طیب اردوغان رئیس جمهوری ترکیه و سران حزب حاکم عدالت و توسعه علیرغم اینکه شعارهای ضد اسرائیل سر می دهند، ولی در پشت پرده تلاش می‌کنند که با اسرائیل توافقنامه‌های جدیدی امضاء کنند. حکومت حزب عدالت و توسعه به لابی های یهود آمریکایی 65 میلیون دلار پرداخت کرده و از آنها خواسته است که از حکومت ترکیه حمایت کنند. ترکیه در قبال کشورهای همسایه و بخصوص سوریه و عراق سیاست مذهب گرائی را دنبال کرده و به حمایت خود از مخالفین مسلح و تکفیری ادامه می‌دهد. برای بر اندازی حکومت بشار اسد از همه گروه های مسلح حمایت و مدعی است که از ترکمنان عراق و سوریه حمایت می کند. ترکیه به علت وابستگی به انرژی روسیه و ایران با این کشورها به همکاری تجاری و اقتصادی خود ادامه می دهد. ترکیه برای مقابله با نفوذ ایران و روسیه درباره سوریه خواهان حمله نظامی آمریکا و غرب در سوریه است، ولی آمریکا درخواست ترکیه را رد کرد. احزاب مخالف در مجلس ترکیه مخالف سیاست‌های اردوغان درباره سوریه و عراق هستند. در نهایت اینکه اردوغان در سیاست منطقه‌ای خود عربستان سعودی و قطر را متحد خود می‌داند و تلاش میکند که سرمایه این کشورها را به ترکیه جذب کند.
نویسنده: سید علی قائم مقامی
منبع: ویژه نامه سال مثلث