به نقل از سایت: www.yerevan.mfa.ir
2 آوریل در شهر لوزان سوئیس، رویدادی پیش آمد که در سراسر جهان آن را به عنوان رخدادی تاریخی می خوانند؛ پس از 8 روز مذاکرات میان ایران و شش قدرت جهانی، توافق بر سر اصول حل برنامه هسته ای ایران بدست آمد.
این مورد نه فقط در تحولات منطقه ای بلکه در روابط ایران و ارمنستان نیز بسیار حائز اهمیت است.
در مورد توافق اصلی و تحولات پس از انجام توافق و نیز تحولات در روابط ایران و ارمنستان با محمد رئیسی سفیر فوق العاده و تام الاختیار جمهوری اسلامی ایران در ارمنستان صحبت خواهیم کرد.
محمد رئیسی، متولد 7 سپتامبر 1954
تحصیلات: کارشناس ارشد حقوق بین الملل
تسلط زبانی: انگلیسی، عربی، اسپانیایی
از سال 1982 وارد وزارت امور خارجه ایران شده است
1982-1984 معاون اداره سجلات و احوال شخصیه
1984-1988 کارشناس سیاسی و سرپرست بخش کنسولی سفارت جمهوری اسلامی ایران در مادرید
1988-1989 معاون اداره تابعیت و امور پناهندگان
1989- 1992 رئیس اداره سجلات و احوال شخصیه
1992-1995 مدیر کل کنسولی
1995-1999 سفیر جمهوری اسلامی ایران در مانیل و نماینده دائم ایران در طرح کلمبو
1999-2001 کارشناس ارشد سیاسی، مدرس مرکز دیپلماتیک و دانشگاه آزاد
2001-2003 معاون مدیر کل تشریفات
2003-2005 مدیر کل تشریفات
2005-2008 سفیر جمهوری اسلامی ایران در نایروبی و نماینده ایران در یو ان ای پی، هبیتات
2008-2012 معاون مدیر کل تشریفات و سرپرست اداره نمایندگی های خارجی
18 ژوئن 2012 سفیر جمهوری اسلامی ایران در ایروان
- عصر به خیر جناب سفیر خیلی متشکر برای قبول دعوت. می خواستم با این سوال شروع کنم، آیا شما با این ارزیابی که مذاکرات تاریخی هستند و می توانند نقش کلیدی برای منطقه و به ویژه ایران که برای چندین سال از جهان منزوی شده بود، داشته باشند موافقید؟
- به نام خداوند بخشنده مهربان. در ابتدا می خواستم برای دعوت به عمل آمده تشکر کنم و به شما و بینندگان عزیز سلام کنم. طبعا اهمیت حل هر مناقشه و اختلاف تاثیر خود را بر صلح منطقه دارد. حل اختلاف ایران و گروه 1+5 بر سر برنامه هسته ای ایران نیز قطعا تاثیر مثبتی بر وضعیت سیاسی منطقه و همچنین عرصه بین الملل خواهد داشت. همان طور که مطلع هستید، پرونده برنامه هسته ای ایران تحویل شورای امنیت سازمان ملل داده شده بود و بر اساس فصل هفتم منشور سازمان ملل قطعنامه هایی علیه ایران تصویب شده بود. تحریم های شدیدی علیه ایران وضع شد که در تاریخ بی سابقه بودند و برخی از آنان تا به امروز در مورد هیچ کشور دیگری اعمال نشده اند. تاریخ نشان داده است که قطعنامه هایی که بر گرفته از فصل هفتم منشور سازمان ملل تصویب شده اند نهایتا با استفاده از راه های نظامی حل شده اند. در تاریخ سازمان ملل، اختلاف میان ایران و گروه 1+5 اولین مورد می باشد که نه فقط یک قطعنامه بلکه شش قطعنامه علیه ایران تصویب شد اما این مسئله از طریق مذکرات و راه های دیپلماتیک در حال حل می باشد. این مورد در تاریخ دیپلماسی به عنوان نقطه عطف ثبت شده و روند مذاکرات حاکی از آن است که حل هر نوع مناقشه و اختلاف در عرصه بین الملل از طرق دیپلماتیک امکان پذیر است.
- برای برخی هنوز مشخص نیست که توافق بر سر چه اصولی بوده، با توجه به وضعیت فعلی کمی در مورد آن توضیح دهید؟
- مذاکرات بسیار مهمی در لوزان سوئیس انجام شده اما هنوز توافق نهایی بدست نیامده، بیانیه ای صادر شده و هنوز کارهایی پیرامون تنظیم توافق نهایی در حال انجام است، من امیدوارم که در ماه ژوئن توافق نهایی آماده و طرفین بر سر آن توافق کرده و آن را امضا کنند. طرفین معتقدند که مذاکرات بسیار جدی انجام شده و ایران به تمام تعهدات خود عمل کرده، به نظر می رسد که طرف مقابل نیز آماده است که توافقات انجام شده را عملی و اجرا کند.
- یعنی توافق نامه یا بیانیه فقط بر سر مسائل هسته ای بوده یا مسائل اقتصادی و سیاسی نیز شامل می شوند؟
- مذاکرات صرفا پیرامون برنامه هسته ای بوده و جای خرسندی دارد که تمامی اعضای گروه 1+5 توافق دارند که کشورهای عضو پیمان منع گسترش سلاح های هسته ای، از جمله ایران می توانند غنی سازی داشته باشند.
- همان طور که مشخص است در غرب و همین طور ایران مخالف هایی با توافق بدست آمده وجود دارد، به نظر شما این امکان وجود دارد که این قدرت و نیروهای مخالف یا حتی برخی کشورها در ماه های آتی بتوانند به روند مذاکرات لطمه وارد کنند؟
- توافقات به عمل آمده در حال جمع بندی و نهایی شدن هستند اما همان طور که شما هم ذکر کردید کشورهایی نیز هستند که رضایتی از انجام توافق ندارند. تبلیغات منفی زیادی در این راستا داشته اند و دروغ های زیادی در این مورد گفته اند، برنامه هسته ای کاملا صلح آمیز است، در هیچ یک از گزارش های بازرسی آژانس بین المللی انرژی اتمی در مورد تخلف و قصد ایران برای ساخت سلاح هسته ای موردی ذکر نشده است. ایران کشوری شیعه است که اعتقاد عمیقی به فتوای رهبران دینی دارد، ایران نیازی به سلاح هسته ای ندارد و رهبر ایران نیز طی فتوا اعلام کرده است که نه فقط تولید بلکه استفاده از سلاح هسته ای حرام است. فکر می کنم که شما هم موافق باشید که سلاح هسته ای نمی تواند امنیت کشور را تامین کند.
- روابط ایران و ارمنستان در این بستر چگونه خواهند بود؟
- روابط ایران و ارمنستان پس از استقلال هیچ تغییری نداشته و روابط بسیار خوب هستند. اگر به قبل نیز برگردیم می بینیم که علی رغم اعمال تحریم ها روابط با ارمنستان تغییری نداشته. سیاست جمهوری اسلامی ایران، داشتن روابط خوب با همسایگان است. باید بگویم که پس از استقلال ارمنستان، در 24 سال اخیر، در میان همسایگان بهترین روابط را با ارمنستان داشته ایم. مطمئن باشید که پس از لغو تحریم ها مشکلات و موانعی که در عرصه اقتصادی وجود داشتند، حل و ما شاهد شکوفایی و توسعه اقتصادی خواهیم بود.
- در صورت اجرای توافق، تحریم های کدام حوزه در وهله اول لغو خواهند شد و لغو محدودیت ها در کوتاه و بلند مدت چه روندی خواهند داشت؟
- پس از نهایی شدن توافق، بر اساس توافق انجام شده تمامی تحریم ها لغو خواهند شد.
- اقتصادی و سیاسی؟
- بله.
- توافق انجام شده در لوزان موضوع بحث های جدی در ارمنستان نیز شده چون فرصت های جدی در ارمنستان می بینند یعنی روابط ایران و ارمنستان ادامه خواهند داشت اما شتاب جدیدی خواهند گرفت و تمامی برنامه هایی که بنا به دلیلی روند اجرای آنان کند شده بود، به دلایل قابل درک سرعت خواهند گرفت، به نظر شما کدام برنامه ها اولویت دار خواهند بود، کدام برنامه ها سرعت بیشتری خواهند داشت؟
- همان طور که پیشتر نیز ذکر کردم به رغم تحریم هایی که در قبال ایران وضع شده اند سطح روابط اقتصادی با ارمنستان کاهش نیافته البته نمی توان تاثیر منفی تحریم ها را نادیده گرفت یعنی اگر تحریم ها نبود، تا امروز برخی از طرح هایی که چهار پنج سال پیش بر سر آنان توافق و سند امضا شده، عملی شده بودند. پس از لغو تحریم ها من اطمینان دارم طرح هایی که با ارمنستان در تمامی حوزه ها بر سر آن به توافق رسیده ایم، عملی شوند. ما با هر کشوری که سند امضا می کنیم، به تعهداتمان پایبند هستیم به خصوص با ارمنستان که روابط خاصی با آن داریم.
- موضوعی که در مورد آن بسیار در ارمنستان صحبت می شود، امکان تزانزیت گاز ایران و نیز ترکمنستان از کشورمان است، امکان اجرای چنین طرحی را می بینید؟
- همان طور که می دانید ایران دارای بزرگترین منابع گاز است و طبعا ایران باید بازارهای جدیدی برای گاز خود پیدا کند. سال گذشته صادارت گاز ایران به میزان 100 میلیون مترمکعب افزایش یافته است، ما روزانه 560 میلیون متر مکعب گاز تولید می کنیم و قصد داریم تا حجم تولید را افزایش دهیم. تعدد تعداد خطوط گاز نیز در دستور کار می باشد. هنوز صحبتی در مورد صدور گاز به اروپا نشده است، اما اگر بررسی ها در این زمینه شروع شود طبعا گزینه ارمنستان به عنوان مسیری کوتاه، امن و از نظر اقتصادی سودمند می تواند در نظر گرفته شود.
- در مورد قرارداد معروف گازی سال 2013 می خواستم سوال کنم، قراردادی که بر مبنای آن ارمنستان متعهد شد که از روسیه گاز خریداری کند و خط لوله گاز ایران- ارمنستان تحویل شرکت روسی گازپروم داده شد. این مورد می تواند مانعی جدید در اجرای طرح های انرژی ایران-ارمنستان شود، به نظر شما این مورد می تواند به عنوان مانع عمل کند؟
- معمولا توافق نامه های دولتی، نمی توانند لغو شوند. اگر مسئله صدور گاز مطرح شود، در آن زمان ما مذاکرات را شروع می کنیم و بر مبنای مذاکرات انجام شده توافقات بدست خواهند آمد و صدور گاز شروع خواهد شد. ما روابط بسیار خوبی نیز با روسیه داریم، اگر نیاز به مذاکرات باشد با آنان نیز مذاکره خواهیم کرد.
- یعنی قرارداد به خودی خود لطمه نمی زند؟
- ما با ارمنستان قراردادی 20 ساله داریم. با توجه به قرارداد ارمنستان-روسیه، تغییری در قرارداد ما اعمال نمی شود.
- از یک سو تحریم های ایران لغو و از سوی دیگر روسیه که شما بارها بر داشتن روابط خوب با آن تاکید کرده اید در برابر تحریم های قرار گرفته، در این شرایط روابط چگونه خواهد شد؟
- ما امیدواریم که تحریم های روسیه نیز لغو شود چون تجربه نشان داد که تحریم ها به غیر از اینکه آثار منفی برای مردم دارد و البته برخی مشکلات برای کشور به وجود می آورند اما نتیجه ای که انتظار می رود را نمی دهد. آثار و عواقب سخت تحریم های اقتصادی بر مردم وارد می شود، اگر ما موافق حقوق بشر هستیم و موظف به رعایت آن هستیم پس نباید علیه مردم تحریم اعمال کنیم و امیدواریم که مذاکرات روسیه و غرب نیز راه حلی مسالمت آمیز پیدا خواهد کرد.
- هفته گذشته رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه در ایران اظهار داشت که ترکیه امیدوار است که از ایران تخفیف گازی بگیرد. جالب است اگر ارمنستان به جای روسیه از ایران گاز خریداری می کرد با چه نرخی به ارمنستان گاز می فروختید چون به خاطر دارم که اعلام کردید که امکان فروش گاز با 100 دلار برای 1000 مترمکعب وجود دارد که باعث بحث های زیادی شد، حالا با چه نرخی این امکان وجود دارد؟
- در وهله اول باید بگویم ما به قراردادی که با ارمنستان منعقد کرده ایم و برای 20 سال تعیین شده است، پایبندیم. مشخص است که در دنیای کنونی گاز اهمیت راهبردی بسیار زیادی دارد و قیمت گاز در بازار بین المللی نیز مشخص است و قیمت آن را در تمام بورس ها می دانند. با ارمنستان هم روابط خوبی داریم و امکان دارد که طی مذاکراتی که با کشورهای مختلف انجام می شود، توافقاتی مختلفی نیز بدست آیند.
- سال گذشته وقتی در مورد اتحادیه اقتصادی اوراسیا صحبت می شد، شما اذعان داشتید که هنوز برای شما مشخص نیست که اتحادیه اقتصادی اوراسیا چیست، حالا برای شما قابل درک شده است؟ آیا ارمنستان می تواند سکویی برای ایران در روابط با کشورهای اتحادیه اقتصادی اوراسیا به ویژه در مناسبات اقتصادی شود؟
- من فکر می کنم اتحادیه اوراسیایی که به نظر می رسد در حال شکل گیری و آغاز به کار است، می تواند فرصت بسیار خوبی برای کشورهای منطقه باشد و اگر ما موفق به امضای توافق نامه بر سر تعرفه ای ترجیحی با کشورهای اتحادیه اقتصادی اوراسیا شویم، من فکر می کنم که مناسبات اقتصادی به شکل چشم گیری افزایش خواهند یافت. ما با ارمنستان هنوز سندی برای تعرفه های ترجیحی امضا نکرده ایم، اطمینان داشته باشید که پس از امضای سند در مورد تعرفه های ترجیحی ارمنستان می تواند به شکل بهتر از امکان ترانزیت خود برای صدور تولیدات ایرانی و در مجموع افزایش مبادلات تجاری با ایران استفاده کند.
- خصوصا که تحریم های اقتصادی، بانکی برداشته می شوند، چه نوع برنامه های اقتصادی جدیدی با ارمنستان تنظیم خواهد شد؟ مورد دیگری که حتما می خواستم بپرسم در مورد خط آهن ایران-ارمنستان است که سال هاست در مورد آن صحبت می شود اما تا به امروز عملی نشده و نیز ساخت نیروگاه های برق آبی بر روی ارس، این برنامه ها در چه مرحله ای هستند و چه روندی می توانند داشته باشند؟
- باید تاکید کنم، طرح هایی که نام بردید نه فقط برای ارمنستان بلکه برای روابط ایران-ارمنستان نیز بسیار مهم است، یکی از دلایلی که اجرای این طرح ها به تاخیر افتاده، تحریم ها و نیز مشکلات بانکی هستند، ارزش برخی از این طرح ها بیش از 100 میلیون دلار و برخی نیز کم تر از آن می باشد اما تحریم ها باعث شده اند که ما نتوانیم سرمایه ها و تامین مالی لازم را داشته باشیم. مثلا خط سوم فشار قوی برق هم برای ایران و هم ارمنستان بسیار مهم می باشد اما متاسفانه به دلیل این مشکلات تا امروز عملی نشده اند، برای خط آهن باز هم مشکلات مالی وجود دارد، تا امروز فقط یک شرکت به نام راسیا اف زد با مقامات ایرانی و با حضور نمایندگان ارمنستان در ایران مذاکراتی داشته اما تا به حال هیچ سندی در این رابطه امضا نشده است. ما به مقامات جمهوری ارمنستان اعلام کرده ایم که با توجه به روابط دوستانه و گرمی که میان دو کشور وجود دارد، بلافاصله پس از تامین بودجه لازم درارمنستان آماده هستیم که از بودجه دولت ایران ساخت مسیر 60 کیلومتری لازم را شروع کنیم. فکر می کنم که متوجه هستید خط آهن برای توسعه روابط اقتصادی میان کشورها بسیار مهم است و از سوی دیگر مسیر شمال-جنوب می تواند اهمیت بسیار زیادی داشته باشد. من اطمینان دارم که پس از اتمام ساخت مسیر شمال-جنوب منبع بسیار سودمندی برای ارمنستان به وجود خواهد آمد و این منبع موج گردشگران خواهد بود. طبعا مسیرهای ارتباطی نقش بسیار مهمی در توسعه اقتصادی کشورها دارند.
- جناب سفیر شما فرمودید شرکتی که مذاکرات را انجام داده، روسی است؟
- راسیا اف زد شرکتی که در امارات عربی ثبت شده، با وزارت حمل ونقل و ارتباط ارمنستان نیز مذاکراتی داشته و مرحله اول مذاکرات در هتل ماریوت ارمنستان با حضور آقای بگلریان، وزیر حمل و نقل انجام شده، اگر اشتباه نکنم سال گذشته بود. دولت جمهوری ارمنستان تلاش های زیادی در این راستا می کند و باید اذعان کنم که مذاکراتی نیز با حضور نمایندگان شرکت مذکور و دولت ارمنستان انجام شده است. طبعا در صورت تامین بودجه، مراحل ساخت شروع خواهد شد. اگر خط آهن ساخته شود، امکان بسیار خوبی خواهد بود که تولیدات ارمنستان از طریق خط آهن به خلیج فارس منتقل خواهد شد و متقابلا از خلیج فارس کالاها و تولیدات مورد نیاز ارمنستان و منطقه قفقاز نیز تحویل داده خواهد شد. فکر می کنم که شما هم متوجه هستید که ترانزیت چقدر به نفع کشور است.
- جناب سفیر می خواستم در مورد خط لوله گاز که گفتید با ابعاد کنونی امکان صدور با حجم بالا وجود ندارد و در مورد امکان ترانزیتی بودن ارمنستان برای صدور گاز به اروپا صحبت کردیم هم سوالی از شما داشته باشم. از نظر شما چقدر ساخت خطوط لوله جدید گاز با ابعاد بزرگتر را با توجه به اینکه ارمنستان به عنوان مسیری کوتاه برای صدور گاز به اروپا ذکر می شود احتمال می دهید؟
- امکان هر چیزی هست. همه چیز بستگی به توافقات و نتیجه مذاکرات دارد.
- از آنجایی که همه چیز به نتیجه مذاکرات بستگی دارد، ایران در وضعیت جدیدی با امکانات و فرصت های نو در منطقه قرار می گیرد، با توجه به طرفهای مقابل یعنی ترکیه و آذربایجان، ارمنستان چه نقشی برای ایران خواهد داشت؟ روابط چگونه خواهند بود؟
- ما همیشه اعلام کرده ایم که خواستار صلح و ثبات برای تمامی کشورها هستیم و می خواهیم که مناقشات از طرق مسالمت آمیز و مذاکرات حل شوند و تمامی دشمنی ها تبدیل به دوستی شوند. ارمنستان برای ما کشور مهم و همسایه خوبی است و نقش ارمنستان را همانند دیگر همسایگان مهم می دانیم. امیدواریم که تلاش ها و مذاکرات نتیجه بدهند و مشکلات حل شوند. ارمنستان نقش مهمی در قفقاز جنوبی دارد و ما نمی توانیم نقش ارمنستان را فراموش کنیم، ایرانیان نیز از دیر باز روابط بسیار خوبی با ارامنه داشته اند و در آینده نیز چنین روابطی خواهند داشت. تلاش های ما در راستای دوستی کشورهای منطقه است و مسائل و مشکلات خود را از طرق مسالمت آمیز و مذاکرات حل کنند. ما اطمینان داریم که هر مسئله ای می تواند از طریق مذاکرات حل شود و مثال روشن آن برنامه هسته ای ایران است. علی رغم اینکه شش قطعنامه بر علیه ایران تصویب شده، اما ما از طریق مذاکرات در حال حل آن هستیم. در تاریخ سازمان ملل سابقه نداشته که شش قطعنامه بر علیه یم کشور تصویب شده باشد بنابراین ما مذاکرات را بهترین روش برای حل مسائل می دانیم.
- وزیر خارجه ایران طی سفرش به ارمنستان در مورد برنامه های مرتبط با ارمنستان صحبت کرد. به غیر از برنامه هایی که ذکر کردید، چه توافقات دیگری پیرامون برنامه هایی که در جریان هستند بدست آمده است؟
- ما برنامه های متعددی در روابط دو کشور در نظر داریم. یکی از آنها و مهم ترین آن، سفر رئیس جمهور ایران و نیز برخی وزرا به ارمنستان است.
- برای صدمین سالگرد نسل کشی؟
- با توجه به اینکه به دلیل انجام مذاکرات هسته ای جدول زمانبندی رئیس جمهور و وزیر خارجه بسیار سنگین می باشد اما ما تلاش داریم که سفر رئیس جمهور امسال انجام شود. همچنین امسال باید اجلاس کمیسیون مشترک همکاری های اقتصادی ایران-ارمنستان نیز انجام شود، همان طور که شما هم می دانید عملکرد این کمیسیون بسیار مهم می باشد زیرا چارچوب روابط اقتصادی در چارچوب نشست های این اجلاس طرح ریزی و تعیین می شود. اجلاس سال گذشته در ایران برگزار شد اجلاس بعدی در ارمنستان برگزار خواهد شد.
- توافق بدست آمده پیرامون برنامه هسته ای ایران همان طور که پیشتر نیز ذکر کردیم وضعیت جدیدی در منطقه به وجود می آورد و با توجه به اینکه ایران هم مرز با جمهوری قره باغ نیز می باشد، به نظر شما این روند چه تاثیری می تواند در حل مناقشه قره باغ داشته باشد؟
- فکر می کنم مطلع هستید که پیش از تشکیل گروه مینسک، ایران یکی از طرف های فعال حل مناقشه قره باغ بود اما پس از تشکیل گروه مذکور، نقش اصلی را بر عهده گرفت و طی 20 سال اخیر گروه موفق به حفظ آتش بس در میان دو طرف شده اما متاسفانه ما شاهد برخی نقض های آتش بس هستیم اما همان طور که پیشتر هم ذکر کردم ما فکر می کنیم که مسئله باید از طریق مذاکرات مسالمت آمیز بر مبنای اصول بین الملل حل شود. ما آماده هر نوع همکاری هستیم تا در منطقه و به خصوص ققفاز جنوبی ثبات بر قرار شود. علی رغم تصویب قطعنامه ها برنامه هسته ای ما از طریق مذاکرات در حال حل می باشد، فکر می کنیم که هر نوع مناقشه می تواند از طریق مذاکرات حل شود. ما با هر گونه عدم ثبات و عملیات نظامی مخالفیم. ما امیدواریم که دنیای پر از صلح و محبت و دوستی بر قرار شود.
- خیلی متشکر جناب سفیر برای مصاحبه بسیار جالب، البته تحلیل گران سعی خواهند کرد که پیام هایی که در شرایط فعلی داده می شود را دریافت کنند. بینندگان عزیز از شما هم خیلی ممنون که با ما بودید، هفته بعد یکشنبه با هم خواهیم بود.
شبکه تلویزیونی آرمنیا، برنامه روولوتسیا 23/01/1394