به نقل از سایت: www.iras.ir
دومین کشور مورد بررسی در دایره المعارف سایت ایراس، جمهوری ارمنستان است. این کشور که در 21 دسامبر 1991 از فدراسیون روسیه مستقل شده است، در کنار آذربایجان و گرجستان منطقه قفقاز جنوبی را تشکیل می دهد. آنچه در ادامه می خوانید سومین شماره از معرفی اولین کشور مسیحی جهان است.
ارمنستان در گذشته به عنوان بخشی از یک امپراتوری منطقه ای با فرهنگ غنی، شناخته می شد. ملت ارمنی شاخه ای از خانواده بزرگ قوم هند و اروپایی هستند و به عنوان رابط اروپا و آسیا شناخته می شوند. ارمنستان در طول سده ها گاهی به عنوان واسط بین رومیان و اشکانیان، گاهی بین امپراتوری های رم شرقی و عربی و گاهی هم بین مسیحیان و مسلمانان بوده است. این کشور پس از سده های میانه به عنوان آخرین کشور مسیحی در مرزهای مشرق زمین بود. ملت ارمنستان از آغاز تاریخ خود با امپراتوری های بزرگ پیوند خورده اند.
تاریخ ارمنستان به زمان امپراتوری مادها بازمی گردد. با نابودی حکومت آشور که همیشه به عنوان تهدیدی برای مادها به حساب می آمد، ارمنستان به عنوان تابعه امپراتوری ماد در آمد.
می توان گفت که ارمنستان یکی از حکومت های نادر امپراتوری پارس بوده که در زمان حمله مقدونی به این منطقه در مقابل سپاه مقدونی مقاومت کرد و تحت سلطه درنیامد چرا که ارمنستان دارای سپاه نظامی عظیمی بوده است.
ارمنستان اولین کشوری بود که مسیحیت را به عنوان دین رسمی پذیرفت و این موضوع باعث شده که کشورهای غربی در تلاش برای جذب این کشور و اعمال نفوذ در این کشور دست به عمل بزنند. در نهایت ایجاد کلیسای مستقل ارمنی توانست تا حدی استقلال ارمنستان را حفظ کند. دو ویژگی اصلی کلیسای ارمنی، ملی و مردمی بودن آن است که آن را از کلیسای کاتولیک و پروتستان متمایز می کند. از این رو کلیسای ارمنی، به عنوان کلیسایی مردمی شناخته می شود.
* مردم شناسی:
مردم ارمنستان با ملیت ارمنستانی و نژاد ارمنی شناخته می شوند. بنابر آمار رسمی ارمنستان، در سال 2013، کل جمعیت این کشور 3060631 نفر بوده است که در این میان، 98.1% ارمنی ها و 0.7% دیگر قومیت ها هستند. زبان 97.9% مردم ارمنستان، ارمنی است، 1% کردی و 1% به دیگر زبانها صحبت می کنند. بنا بر آمار سال 2014 این کشور از نظر جمعیت رتبه 137 را در میان کشورهای جهان دارد.
92.6% مردم این کشور مذهب مسیحی تحت پیروی کلیسایارمنی دارند و باقی مردم دیگر مذاهب را پیروی می کنند. بنابر گزارشات سال 2014، میانگین سنی جمعیت کشور ارمنستان جوان است. 58.7% از مردم این کشور در سن 15تا 54 سال هستند. این کشور با رشد جمعیت 0.13-% روبه رو است که می توان گفت رشد جمعیتی آن منفی است و از این منظر، مقام 92 را در میان کشورهای جهان دارا است. نرخ زاد و ولد در این کشور تاریخی، 13.92 در هزار و نرخ مرگ و میر 9.3 در هزار در سال 2014 برآورد شده است.
از میان 3 میلیون نفر جمعیت کشور ارمنستان، 64.1% شهر نشین هستند و از کل جمعیت مردم ارمنستان 1.116 میلیون نفر در شهرهای مهم این کشور زندگی می کنند. میانگین امید به زندگی در کشور ارمنستان 74.12 سال است که مقام 116 را به این کشور اختصاص داده است که در این میان مردان 70.9 سال و زنان 77.7 سال در این آمار سهم دارند.
این کشور 3.3% از تولید ناخالص داخلی را در زمینه آموزش و تحصیلات صرف کرده که مقام 132 را به این کشور داده است.99.6% از مردم ارمنستان توانایی خواندن و نوشتن دارند که از این میان 99.7% از تمام مردان و 99.5% از تمام زنان ارمنستانی سواد خواندن و نوشتن دارند.
این کشور قصد دارد که به سطحی از توسعه انسانی دست پیدا کند. در این کشور زنان وضعیت نسبتا مطلوبی دارند و از نظر میزان مشارکت و اشتغال آنان در مقایسه با دیگر کشورهای اتحاد شوروی سابق از وضع بهتری برخوردارند.
* بهداشت:
بنابر آمار سازمان بهداشت جهانی، سالانه 299 دلار برای هر فرد در زمینه بهداشت صرف می شود و کل میزان هزینه مصرفی دولت برای سلامتی مردم ارمنستان 4.5% از کل تولید ناخالص داخلی است.
بنابر آمار سال 2012، دویست نفر بر اثر ایدز در ارمنستان جان خود را از دست دادند که رتبه 109 را در این زمینه به ارمنستان در میان کشورهای جهان اختصاص داده است. در این کشور برای هر 1000 نفر 4 تختخواب بیمارستانی اختصاص داده شده است.
ارمنستان در سال 1992 به عضویت رسمی سازمان بهداشت جهانی درآمد و در سال 1994 نمایندگی سازمان بهداشت در این کشور تاسیس شد و تحت حمایت سازمان بهداشت جهانی قرار گرفت.
* معماری ارمنستان:
نام ارمنستان اولین بار در کتیبه داریوش به چشم خورده است. تاریخ و فرهنگ ارمنستان، عصاره ای غنی از فرهنگ ایرانی و فرهنگ روسی است. قدمت این فرهنگ غنی به زمان هیتی ها باز می گردد. نام ارمنستان حتی در انجیل به چشم می خورد که گستره آن را منطقه آرارات می داند. ارامنه در رشته های معماری، نقاشی و موسیقی دارای پیشینه بسیار پرباری هستند. قلعه ها، معابد، کلیساها و دیگر آثار باستانی این کشور نشان از این پیشینه است. خرابه های قلعه گارنی که متعلق قرن سوم پیش از میلاد است نشان از تاثیر این فرهنگ و معماری است.
در اعصار قدیم میان ارامنه کنده کاری روی سنگ ها و چوب ها نوعی هنر بوده است. هنر نقاشی روی سقف کلیساها و کاخ های سلطنتی نیز نشان از رواج این هنر در میان مردمان ارمنی است. هنر و فرهنگ این کشور عصاره ای از فرهنگ ترکی، ایرانی و روسی است.
* آداب و اعیاد:
تا پیش از ورود مسیحیت به ارمنستان ارامنه دارای اعیاد مختلفی بودند که آغاز سال نو را با عنوان ناواسارت می شناختند. اعیاد دیگری نیز در این کشور رواج داشت که اکثرا مربوط به مراسم مذهبی بوده است. با ورود مسیحیت اعیاد دینی جانشین اعیاد ملی شدند از جمله کریسمس و سال نو میلادی. آنها برخی از اعیاد ملی از جمله روز واتانانک سالروز یکی از قیام های ملی ارامنه و عید فرهنگ که گرامیداشت سالروز ابداع خط و الفبا است را جشن می گیرند.
از روزهای مهم دیگر روز استقلال ارمنستان از اتحاد جماهیر در 21 دسامبر 1991 است. لباس هاس سنتی مردم این کشور مانند دیگر ملل منطقه هم چون ایرانی ها، گرجی ها و ترک ها است و تفاوت چندانی ندارد. زنان روستایی بیشتر لباس های بلند زر دوزی و روسری به رنگ هایی شاد می پوشند.
از مهم ترین خصوصیات فرهنگی، مردم ارمنستان می توان به مهمان نوازی و بخشندگی آنها و احترام قایل شدن برای مهمان اشاره کرد. مردم این کشور کاملا پایبند به مذهب خود هستند و در برنامه های کلیسایی شرکت می کنند.
* رسانه ها:
بر اساس اطلاعات ارائه شده از سوی یونسکو، طبق آمار سال 1992 مجموعا 7 نشریه روزانه و 57 نشریه غیر روزانه در این کشور منتشر می شود و 40 عدد نشریه ادواری نیز در این کشور وجود دارد. مجموعا حدود 5 میلیون نشریه و روزنامه در این کشور منتشر می شود.
رادیو و تلویزیون این کشور از سال ها قبل به فعالیت می پرداخته است و برنامه هایی به زبان های ارمنی، روسی و کردی پخش می کند. هم چنین تعداد 532 سینما در ارمنستان موجود است. تا قبل از فروپاشی شوروی، خبرگزاری رسمی شوروی تمامی اخبار این کشور را پوشش می داد اما پس از فروپاشی تمام کشورهای استقلال یافته به تاسیس خبرگزاری های خود اقدام کردند.
نویسنده: عارفه حاجی ئی، کارشناس ارشد سیاستگذاری از دانشگاه ناتینگهام انگلستان و عضو شورای نویسندگان ایراس
منابع:
کتاب ارمنستان، دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی، انتشارات وزارت خارجه، 1377
تاریخ ارمنستان، هراند پاسدرماجیان، انتشارات زرین، 1377