تلاشی شرم آور برای پنهان کردن هولوکاست ارمنیان

ایندیپندنت - دوشنبه، ۱۹ ژانویه ۲۰۱۵ - با نزدیک شدن یادواره صدمین سالگرد نبرد گالی پلی (1) طی جنگ جهانی اول، سالگرد واقعه هولناک دیگری در طول همان جنگ در خطر نادیده گرفته قرار گرفته است.

هنگامی که رهبران جهان، ازجمله پرنس چارلز و نخست وزیران استرالیا و نیوزلاند، به دعوت دولت ترکیه برای گرامی داشت شهدای نبرد گالی پلی در جنگ جهانی اول به این کشور سفر می‌کنند، ارواح یک میلیون و نیم نفر از ارمنیانی که در طی همان جنگ به دست دولت خودشان به شهادت رسیدند، آنها را همراهی خواهند کرد.

در یک اقدام احمقانه بیسابقه، دولت ترکیه درنظر دارد صدمین سالروز حمله نیروهای متفقین به ترکیه در ۱۹۱۵ را برای سرپوش گذاشتن بر خاطره کشتارهای جمعی شهروندان ارمنی امپراتوری عثمانی، یعنی اولین هولوکاست (نسل‌کشی) قرن بیستم، به کاربرد. دولت ترکیه هم اکنون به ۱۰۲ کشور برای شرکت در یادواره نبرد گالی پلی در روز ۲۴ آوریل - یعنی همان روزی که ارمنیان هر سال یاد شهدای نسل‌کشی اجدادشان به دست دولت عثمانی را گرامی می‌دارند - دعوت نامه فرستاده است(2).

رجب طیب اردوغان، رییس جمهور ترکیه، طی اقدامی که می‌بایست بداند رد خواهد شد، برای آقای سرژ سرکیسیان، رییس جمهوری ارمنستان، بعد از اینکه سرکیسیان از او دعوت کرده بود که در مراسم یادواره نسل‌کشی - که طبق معمول در روز ۲۴ آوریل در ارمنستان برگزار می‌شود- شرکت کند، برای شرکت در سالگرد گالی پلی دعوت نامه فرستاد.

اقدام آقای اردوغان فقط یک شیطنت دیپلماتیک نیست. ترکها و هرکس دیگری خوب می‌دانند که پیاده شدن لشکریان متفقین در گالی پلی از روز ۲۵ آوریل - یعنی روز بعد از تاریخی که ارمنیان به عنوان آغاز نسل‌کشی مراسم یادبود برگزار می‌نمایند، شروع شد. گفتنی است که استرالیا و زلاندنو همواره در روز ۲۵ آوریل را به عنوان سالگرد آنزاک (3) برگزارکرده‌اند. حتی، دوسال پیش، عبدالله گل، رییس جمهور وقت ترکیه، روز ۱۸ مارس ۲۰۱۳ را به عنوان نود و هشتمین سالگرد جنگ بزرگ اعلام کرد - روزی که وینستون چرچیل، وزیر نیروی دریایی وقت بریتانیا، دستور بمباران شبه جزیره داردانل را صادر نمود. دو سال پیش، هیچکس در ترکیه به یاد نیآورد که ۲۴ آوریل روز این یادواره است!

واقعیت اینست که ترکها از این می‌ترسند که سال ۱۹۱۵ به عنوان سالی در افکار عمومی نقش بندد که در آن کشورشان به جنایات هولناکی علیه بشریت دست زد، جنایاتی که طی آن صدها هزار مرد و زن و کودک از دم تیغ گذشتند، زنان مورد تجاوز واقع شدند و سپس همراه کودکانشان در کاروانهای مرگی که به صحاری شرق سوریه فرستاده می‌شد، تلف گردیدند. طنز تاریخ تکرار این کشتارها و بی رحمی‌ها را در همان صحرای مرگ به ارتش نسل کش داعش به ارث گذاشته است. نیروهای داعش، حتی به بنای یادبود نسل‌کشی ارمنیان در دیرالزور سوریه رحم نکرده و آنرا منفجر ساختند.

انتخاب روز ۲۴ آوریل برای بزرگداشت شهدای نسل‌کشی برای این بوده است که در این روز نیروهای امنیتی ترک آغاز به دستگیری نخبگان جامعه ارمنی، نویسندگان، آکادمیسین‌ها، حقوقدانان، روزنامه نگاران، پزشکان و غیره در قسطنطنیه، پایتخت امپراتوری، نمودند.

همانند مورخان راستگرا و تجدیدنظرطلب آلمانی که منکر هولوکاست یهودیان هستند، ترکیه همواره از قبول مسئولیت دولت عثمانی برای بزرگترین جنایت علیه بشریت طی جنگ جهانی اول سرباز زده است. هولوکاست ارمنیان، که از ۱۹۱۵ شروع و تا ۱۹۱۷ ادامه یافت، توسط صدها مورخ و پژوهشگر با شهرت جهانی و بسیاری از کشورهای اروپایی تأیید و شناخته شده است. فقط دولت آقای تونی بلر بود که طی یادواره جهانی هولوکاست در لندن از شناسایی کشتارارمنیان امپراتوری عثمانی به عنوان یک نسل‌کشی (ژنوسید) خودداری نمود.

شمار قابل ملاحظه‌ای از پژوهشگران شجاع ترک - که به خاطر صداقت و شهامتشان مورد بی مهری هموطنان و دولت خود واقع شده‌اند - اسناد و مدارک تاریخی عصر عثمانی را مطالعه نموده و ثابت کرده‌اند که در دوره مورد بحث از مراجع حکومتی قسطنطنیه (اکنون اسلامبول)، دستوراتی مبنی بر انهدام جوامع ارمنی به حکام و فرمانداران محلی فرستاده شده است. بعلاوه، پروفسور ایهان اختر، استاد دانشگاه بِلگی اسلامبول، مطالب زیادی راجع به شجاعت و فداکاری ارمنیانی که در ارتش عثمانی خدمت می‌کردند و در نبرد گالی پلی نیز علیه متفقین جنگیدند، نوشته است. ایشان، از جمله زندگی سرکیس توروسیان، افسر ارتش عثمانی را به رشته تحریر درآورده و شرح داده است که توروسیان با وجود اینکه از دولت عثمانی نشان شجاعت دریافت کرده بود، لکن، دولت حتی به والدین و خواهر چنین فردی رحم نکرد و آنها را نیز مشمول برنامه نسل‌کشی قرارداد. بعد از انتشار این مطالب، نظامیان و شماری از آکادمیسین‌های ترک، ضمن محکوم کردن پروفسور اختر، ادعا کردند که ارمنیان هیچ‌گاه در کنار ترکها نجنگیده‌اند. ژنرالهای ترک علی رغم همه اسناد و مدارک موید، ازجمله تصویر افسر یادشده در اونیفرم نظامی عثمانی، منکر وجود چنین شخصی شدند.

اما چون تیر نفی و انکار به سنگ نخورد، ترکیه اکنون داستانش را عوض کرده است. اخیراً، مولود چاوش اوغلو، وزیرخارجه ترکیه اذعان کرده است که گروههای اقلیتی دیگر، ازجمله عربها و ارمنیان، نیز در نبرد گالی پلی جنگیده‌اند. وی چنین اظهارداشت: «ما [ترکها و ارمنی‌ها]، باهم در گالی پلی جنگیدیم. به این خاطر است که برای پرزیدنت سرکیسیان هم دعوت نامه فرستاده‌ایم...». آقای سرکیسیان در پاسخ به این دعوت به سرنوشت خانواده افسر ارمنی در ارتش عثمانی نیز اشاره نموده و به همتای ترک خود یادآوری نمود که: «صلح و دوستی در وهله اول باید متکی به شهامت پذیرفتن تاریخ خود باشد. هریک ازما موظف است تاریخ واقعی را به نسلهای آتی کشورش انتقال دهد تا از تکرار جنایات و فجایع مشابه جلوگیری و زمینه برای نزدیکی و همکاری میان ملتها، به ویژه ملتهای همجوار، آماده گردد».

همانطور که گفته شد، ارمنیان روز ۲۴ آوریل - یعنی روزی که اتفاقی در گالی پلی نیفتاد - را به عنوان روز مراسم یادبود نسل‌کشی قرارداده‌اند، زیرا در این روزبود که برنامه نسل‌کشی با یورش شبانه به منازل صدها روشنفکر و نخبه جامعه ارمنی و دستگیری و حبس دسته جمعی آنها در زیرزمین مقر پلیس قسطنطنیه، سپس تبعید یا اعدام آنها، آغاز شد. اینها اولین قربانیان ژنوسید ارامنه بودند. طنز تلخ دیگر تاریخ چنان شکلی به خود گرفت که محل حبس اولین شهدای نسل‌کشی اکنون تبدیل به «موزه هنرهای اسلامی» -یک جاذبه توریستی- شده است که احتمالاً در برنامه بازدید پرنس چارلز و میهمانان عالیرتبه دیگر نخواهد بود. روز ۲۴ آوریل در واقع آغاز دستگیریها، تعقیبها، شکنجه‌ها، کشتارها و تبعید ارمنیان به چهار گوشه جهان بود.

سهم پروفسور اختر، و نیز تانر آکچام، مورخ شهیر ترک، در واکاوی تاریخ ارمنیان ترکیه تقریباً بی نظیر است. اینها، به تنهایی، با پژوهشهای مستمر و پیگیرشان علی رغم فشار عظیم سیاسی و امنیتی برای ساکت کردن آنها، شمار عظیمی از هموطنانشان را وادار به بحث و گفتگو راجع به رویدادهای هولناک ۱۹۱۵ نمودند. براثر این آگاهی و بیداری، بسیاری از ترکها به واکاوی تاریخ خانوادگیشان پرداخته و کشف کرده‌اند که مادربزرگشان از ارمنیان «مسلمان شده» بوده و یا طی کشتارها، زمانی که دختر جوانی بوده‌اند، توسط نظامیان ترک از دست والدینشان ربوده شده‌اند. پرفسور اختر، هم چنین به سربازان و نظامیان ارمنی تبار دیگری که در ارتش عثمانی جنگیدند، اشاره کرده است. ستوان سورمنیان، که خاطراتش را سالها پس از مرگ توروسیان، در بیروت منتشر ساخت، یکی دیگر از افسران برجسته ارمنی در ارتش ترکیه بوده است.

پروفسور اختر می‌گوید: «اگر شما می‌خواهید یاد سربازان و افسران ارمنی را که در دفاع از میهن خود (ترکیه) در ۱۹۱۵ جان باختند گرامی بدارید، اسقف اعظم اسلامبول را دعوت کنید. دعوت از رییس جمهور ارمنستان چه مناسبتی دارد؟ اجداد او در ۱۹۱۵ احتمالا در ارتش تزاری خدمت می‌کردند. بعلاوه، تا آنجا که می دانم، آقای سرکیسیان از اهالی قره باغ است. آقای سرکیسیان دعوت اردوغان را به حق توهینی به خود می‌تواند تلقی کند...».

به هرجهت، قهرمان ترک گالی پلی، کسی جز سرهنگ مصطفی کمال - بعدتر، آتاتورک، بنیانگذار دولت نوین ترکیه - نبود. لشکر ۱۹ گالی پلی تحت فرماندهی این افسر، به علت تعداد زیاد عربهایی که در آن خدمت می‌کردند، به عنوان «لشکر حلب» مشهور بود. آتاتورک، خود در کشتارهای جمعی ارمنیان در ۱۹۱۵ شرکت نداشت(4)، اما تعدادی از نزدیکان او دستی در برنامه نسل‌کشی ارمنیان داشتند، واقعیتی که بر تاریخ کشور ترکیه سایه می‌اندازد. از طرفی، شکست مفتضحانه نیروهای متفق در گالی پلی نیز، بر کاریر سیاسی بعدی وینستون چرچیل سایه افکند. این هم واقعیتی دیگر است که هزاران استرالیایی و نیوزلاندی، که در آوریل آینده به صحنه جنگ سدسال پیش خواهند آمد، به آن وقوف دارند. اینکه آنها چقدر از واقعیت بسیار هولناکتر دیگر سد سال پیش در همان روز آگاهی خواهند یافت، مساله‌ای دیگر است.

رابرت فیسک*

ترجمه: آرسن نظریان

منبع:

www.independent.co.uk

----------------------------

* نویسنده و روزنامه نگار انگلیسی. بیش از ۲۰ سال خبرنگار روزنامه معتبر ایندیپندنت در بیروت بوده است. به زبان عربی نیز آشناست و تا کنون هفت بار جایزه روزنامه نگار بین‌المللی سال انگلستان را از آن خود کرده است.

1. نبرد گالی پلی (به ترکی چاناق قلعه) Battle of Gallipoli، که از آوریل ۱۹۱۵ شروع و تا ۹ ژانویه ۱۹۱۶ طول کشید. جنگی بود که بین کشور عثمانی و نیروهای ائتلافی انگلستان، فرانسه، استرالیا و زلاند نو در تنگه داردانل درگرفت و با پیروزی نیروهای عثمانی به پایان رسید. از آنجایی که دولت عثمانی به نفع آلمان وارد جنگ شده بود، دول متفق برآن بودند که با تصرف بغاز داردانل راه ارتباطی با روسیه را باز نگه دارند. گفته می‌شود که مجموع تلفات این جنگ (با احتساب زخمی‌ها) حدود نیم میلیون نفر از هردوطرف بوده است. در برخی از کشورها مانند استرالیا، زلاندنو و ترکیه، هر ساله، خاطره این نبرد گرامی داشته می‌شود. پیوند:

nl.wikipedia.org

2. درمورد این هولوکاست می‌توانید به پیوندهای زیر از همین نویسنده مراجعه کنید.

www.independent.co.uk

3. ANZAC مقصود نیروهای نظامی استرالیا و زلاندنو که برای این نبرد به اروپا اعزام گردیدند.

4. حتی در مصاحبه‌ای قتل‌عام شهروندان مسیحی ترکیه توسط حکومت ترکهای جوان را محکوم کرد: «من همه را می‌کشم. من باید تمامی اعضای حزب «اتحاد وترقی» را نابود سازم. هم اینان بودند که با سیاستهای ننگین خود بیش از یک میلیون مسیحی را به سوی کوچ اجباری و هلاکت سوق دادند». در مصاحبه با نشریه «لوس آنجلس اگزمین» در ۱۹۲۶ (م)

منبع: www.hoosk.net