از اسناد، مدارک و خاطرات شاهدان عینی که از نسل کشی ارمنیان بجا مانده است چندین سند بسیار حائز اهمیت می باشد. یکی از این اسناد مشاهدات و خاطرات هنری مورگنتاو[1] سفیر ایالات متحده آمریکا در عثمانی است، که بعدها در آمریکا منتشر شد. در این خصوص نویسنده، تاریخدان و آکادمین نامدار روسی یوگنی تارله[2] در کتابی که تحت عنوان «اروپا در دوران امپریالیسم 1871-1919» نوشته است به ملاقاتهای حضوری هنری مورگنتاو و مکالمات وی با طلعت پاشا وزیر داخله عثمانی و انور پاشا وزیر جنگ و از بانیان اصلی نسل کشی ارمنیان پرداخته است که در ذیل تقدیم حضور می گردد. 

یوگنی تارله در فصل مربوط به کشتارهای ارمنیان در امپراطوری عثمانی و وقایع جنگ اول جهانی می نویسد:

بی شک هنری مورگنتاو سفیر ایالات متحده آمریکا یکی از سیاستمداران پاک و با وجدان عصر خود بوده است هنگامی که وی در ترکیه عثمانی از اوضاع وخیم ارمنیان و کشتارهای وحشیانه ترکان جوان آگاه شد در چند مرحله به ملاقات طلعت پاشا وزیر داخله عثمانی و انور پاشا وزیر جنگ می رود.

در ملاقات اول هنری مورگنتاو با طلعت پاشا، وی دلایل کشتار ارمنیان را از وی می پرسد که طلعت در جواب وی می گوید:

«مگر آنها شهروندان آمریکایی هستند که شما نگران شده اید؟ آنها گناهکارند و باید از بین بروند».

یوگنی تارله می نویسد: «این پاسخ همانند پاسخی بود که قبل از آن طلعت پاشا به پرسش خبرنگار روزنامه Berliner Tageblaat  داده بود».

وی در آن مصاحبه علاوه بر سخنان فوق این جملات را نیز گفته بود:

«شما ما را محکوم می کنید که چرا ما ارمنیان بیگناه را می کشیم، جواب بسیار ساده است این بیگناهان روزی گناهکار خواهند شد پس بهتر است امروز نابود شوند».

تارله به نقل از مورگنتاو می نویسد: «طلعت پاشا در این که ارمنیان بکلی نابود خواهند شد شکی نداشت اما اینچنین نشد و صدها هزار ارمنی با بخت و اقبال زیاد تنوانستند زنده مانده و نجات پیدا کنند».

تارله در ادامه کتاب خود به ملاقات دیگری که هنری مورگنتاو با طلعت پاشا داشته است اشاره کرده و به نقل از مورگنتاو می نویسد:

در این ملاقات که برای بار دوم صورت پذیرفت طلعت پاشا به من گفت: «چرا بیهوده بحث می کنید. ما تاکنون سه چهارم از جمعیت ارمنیان را از میان برداشته ایم، دیگر نه در بیتلیس، نه در وان و نه در ارزروم حتی یک ارمنی نمی توانید پیدا کنید».

مورگنتاو در همین بخش و در ادامه می نویسد:

طلعت به قدری ازاقدامات دولت و آنچه بر سر ارمنیان آمده بود ابراز اطمینان می کرد که با لحنی بسیار بی ادبانه و غیر دیپلماتیک به من گفت: «از آنجا که دیگر هیچ ارمنی باقی نمانده و آنها وارثانی نیز ندارند بهتر نیست شما واسطه شوید و اموال و دارائی های ارمنیانی که در بانکهای آمریکایی به امانت گذاشته شده را به دولت عثمانی بازگردانید. زیرا عثمانی به این پولها احتیاج دارد».

تارله در ادامه می نویسد:

بی شک این طرز تفکری که هنری مورگنتاو به آن اشاره داشته، در تمام سطوح دولت ترکان جوان ریشه داشته و مسلماً تعجب خواهید کرد که اگر بگوئیم دولت عثمانی تردیدی در قبول این مسئولیت بزرگ بخود راه نداد.

انور پاشا وزیر جنگ عثمانی در ملاقات دیگری که با هنری مورگنتاو داشت خیلی صریح و جدی گفته بود: «ما در این کشور قدرت مطلق هستیم و من نه تنها قصد ندارم مسئولیت این کار را به گردن زیردستان و مرئوسین بیاندازم بلکه شخصاً مسئولیت هر آنچه را که اتفاق افتاده است به عهده می گیرم. هیئت دولت عثمانی دستور تبعیدها را صادر نموده و من معتقدم با توجه به خصومت ارمنیان نسبت به ترکها، ما این حق را داشتیم. وانگهی ما خود رهبران خودمان هستیم و زیردستان ما حق ندارند بدون اجازه و تائید ما کاری انجام دهند». 

تارله در بخش دیگری از کتاب می نویسد:

مورگنتاو که از این ملاقات ها سرخورده شده بود، در گام آخر به ملاقات وایگنهایم سفیر آلمان در استانبول می رود و از او خواهش می کند به طریقی مانع از کشتار ارمنیان شود و به اصطلاح افسار طلعت پاشا و انور پاشا را بدست گیرد، اما وایگنهایم نیز بمانند طلعت پاشا و انور پاشا در پاسخی پرخاشگرانه به درخواست مورگنتاو بی اعتنایی کرده و از هر گونه کمک به ارمنیان سر باز می زند. 

البته لازم به ذکر است که در همان زمان برخی از اعضای سفارت آلمان موافق کمک به ارمنیان بودند اما مواضع وایگنهایم و همچنین مواضع گومان رابط مخصوص ویلهلم دوم قیصر آلمان امکان این مساعدت را فراهم نکرد. 

ایساک یونانسیان

منابع:

Akunq. net

http://en. wikipedia. org/wiki/Yevgeny_Tarle

اسمائیل رائین، قتل عام ارمنیان

[1] 1856-1946

[2] 1874-1955

منبع: www.hoosk.net